မ်ိဳးသန္႔မ်ိဳးေစ့ထုတ္လုပ္ျခင္း

မ်ိဳးေစ့စိုက္ပ်ိဳးရန္ရည္ရြယ္ထုတ္လုပ္ၿပီး မ်ိဳးေစ့အဆင့္အလိုက္ သတ္မွတ္ထားေသာ အရည္အေသြးစံခ်ိန္စံၫႊန္းႏႈန္းမ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီသည့္ သီးႏွံ၏ မူလမ်ိဳး႐ိုးဗီဇ၊ ႐ုပ္သြင္ျပင္မ်ား ထပ္တူထပ္မွ်ရ႐ွိေအာင္ စနစ္တက်ထိန္းသိမ္းထုတ္လုပ္ရ႐ွိေသာ မ်ိဳးေစ့ျဖစ္ပါသည္။

သီးႏွံေစ့(Grain)
စားသံုးရန္ ဦးတည္၍ ေတာင္သူမ်ား မိ႐ိုးဖလာနည္းျဖင့္ မိမိလယ္မွထြက္ေသာ သီးႏွံကို အသံုးျပဳၿပီး သားဆက္ေပါင္းမ်ား ႏွစ္စဥ္ဆက္တိုက္ စိုက္ပ်ိဳးျခင္းျဖင့္ ရ႐ွိလာေသာ ဗီဇအရည္အေသြးညံ့ဖ်င္းသည့္ သီးႏွံေစ့ (မ်ိဳးဆန္) ျဖစ္ပါသည္။

မ်ိဳးေကာင္းမ်ိဳးသန္႔ မ်ိဳးေစ့၏ အရည္အခ်င္းလကၡဏာမ်ား
၁။ အထြက္ႏႈန္းေကာင္းမြန္ျခင္း၊
၂။ စားသံုးမႈ အရည္အေသြး၊ အဆင့္အတန္းျမင့္မားျခင္း၊
၃။ အသက္လ်င္ျခင္း၊
၄။ ပိုးမႊားေရာဂါဒဏ္ ခံႏိုင္ရည္႐ွိျခင္း၊
၅။ ေနရာေဒသမေရြး ျဖစ္ထြန္းေအာင္ျမင္ျခင္း၊
၆။ ဓာတ္ေျမျသဇာ တံု႔ျပန္မႈအားေကာင္းျခင္း၊

မ်ိဳးသန္႔
၁။ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇမွန္ကန္ျခင္း၊
၂။ အပင္ေပါက္ႏႈန္းေကာင္းျခင္း၊
၃။ မ်ိဳးေစ့စြမ္းအားျဖင့္ျပည့္စံုျခင္း၊
၄။ မ်ိဳးေစ့အရြယ္အစားညီညာျခင္း၊
၅။ ေကာင္းစြာရင့္မွည့္ေျခာက္ေသြ႔ျခင္း၊
၆။ ေပါင္းေစ့ႏွင့္အျခားအေစ့မ်ား ကင္းစင္ျခင္း၊
၇။ အဖ်င္းအေမွာ္၊ ဖုန္၊ ခဲ၊ သဲကင္းစင္ျခင္း၊
၈။ ပိုးမႊားေရာဂါ ကင္းစင္ျခင္း၊
၉။ ပိုးမႊားဖ်က္စီးမႈႏွင့္ ထိခုိက္ဒဏ္ရာကင္းစင္ျခင္း၊
၁၀။ သီးႏွံအလိုက္ ထူးျခားေသာ အရည္အခ်င္းမ်ားႏွင့္ ျပည့္စံုျခင္း။

အရည္အေသြးေကာင္း မ်ိဳးေစ့စိုက္ပ်ိဳးျခင္း ျဖင့္ ရ႐ွိေသာ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား

၁။ ပ်ိဳးပင္သန္စြမ္းျခင္း၊
၂။ အပင္ႀကီးထြားမႈျမန္ဆန္ျခင္း၊
၃။ ေပါင္းျမက္ကင္းစင္ျခင္း၊
၄။ ပိုးမႊားေရာဂါကင္းစင္ျခင္း၊
၅။ ရင့္မွည့္မႈ ညီညာ၍ ရိတ္သိမ္းခ်ိန္တြင္ အေလအလြင့္နည္းပါးျခင္း၊
၆။ အျခားမ်ိဳးကြဲမ်ားမပါဝင္ျခင္း၊
၇။ သီးႏွံအထြက္ႏႈန္းကို(၁၀-၂၀)% ပိုမိုထြက္႐ွိႏိုင္ျခင္း၊ 
၈။ သီးႏွံအရြယ္အစား ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈညီညာ၍ ေစ်းကြက္တြင္ လက္ခံမႈ အားေကာင္းျခင္း၊

မ်ိဳးသန္႔မ်ိဳးေစ့ ရရန္အတြက္လုပ္ငန္းမ်ား
၁။ သီးႏွံမ်ိဳးေစ့မ်ားကို အဆင့္ဆင့္ပြားမ်ားထုတ္လုပ္ျခင္း၊ (Seed Production) ႏွင့္
၂။ အရည္အေသြး ထိန္းသိမ္းျခင္း လုပ္ငန္း(Quality Control) မ်ားျဖစ္ပါသည္။

မ်ိဳးေစ့မ်ားကို အဆင့္္ဆင့္ ပြားမ်ားထုတ္လုပ္ျခင္း

၁။ မိဘမ်ိဳးေစ့(Breeder Seed)
၂။ ဆင့္ပြားမ်ိဳးေစ့(Foundation Seed)
၃။ မ်ိဳးသန္႔မ်ိဳးပြားမ်ိဳးေစ့(Registered Seed)
၄။ စီးပြားျဖစ္ မ်ိဳးသန္႔မ်ိဳးေစ့(Certified Seed)
အရည္အေသြးထိန္းသိမ္းျခင္း လုပ္ငန္းမ်ား

၁။ ကြင္းဆင္းစစ္ေဆးျခင္း၊
၂။ မ်ိဳးေစ့ နမူနာယူျခင္း၊
၃။ မ်ိဳးေစ့ရည္အေသြး စစ္ေဆးျခင္း၊
၄။ မ်ိဳးေစ့ ေထာက္ခံခ်က္ေပးျခင္း၊

ကြင္းဆင္းစစ္ေဆးျခင္း

မ်ိဳးသန္႔စိုက္ခင္းတြင္ မ်ိဳးကြဲပင္မ်ား၊ ေရာဂါက်ေနသည့္အပင္မ်ား၊ မ်ိဳးသန္႔မႈကို အေႏွာက္အယွက္ေပးေသာ ေပါင္းပင္မ်ား ႐ွိ|မ႐ွိကို ေအာက္ပါအခ်ိန္ကာလမ်ားတြင္ ကြင္းဆင္းစစ္ေဆးရပါမည္။
၁။ ပင္ပြားစံုခ်ိန္၊
၂။ ၅၀%ပန္းပြင့္ခ်ိန္၊
၃။ မရိတ္သိမ္းမွီ ရင့္မွည့္ခ်ိန္၊
မ်ိဳးသန္႔စိုက္ခင္းတြင္ စိုက္ပ်ိဳးထားသည့္ သီးႏွံပင္ႏွင့္ အျခားမ်ိဳးေရာႏိုင္သည့္ သီးႏွံပင္တို႔ အကြာအေဝး (Isolation Distance) အားသီးႏွံအလိုက္ ၊ မ်ိဳးပြားအဆင့္ဆင့္အလိုက္ သတ္မွတ္ထားပါသည္။ စပါးအတြက္ (၁၀)ေပျဖစ္ပါသည္။
မ်ိဳးကြဲအပင္မ်ားကို ပင္ပြား စံုခ်ိန္တြင္ေတြ႔႐ွိပါက အျမစ္ပါေအာင္ဆြဲႏႈတ္ပါ။
ပန္းပြင့္ခ်ိန္ႏွင့္ ရင့္မွည့္ခ်ိန္တို႔တြင္ ေတြ႔ရပါကတံစဥ္ျဖင့္ ရိတ္ျဖတ္ပါ။
ပန္းပြင့္ခ်ိန္တြင္ မ်ိဳးကြဲအပင္မ်ား ခြဲျခားရန္ အလြယ္ကူဆံုးျဖစ္၍ အထူးအေလးေပးေဆာင္ရြက္ပါ။ 

Aung Aung (23,1,2017) 

Crd တိုင္းမ်ိဳးေစ့ ဌာနခြဲ ၊ မႏၱေလး တိုင္းေဒသႀကီး။